Σύμφωνα με την θεωρία του Φρόυντ, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι αυτό που θα καθορίσει τις ερωτικές σχέσεις του παιδιού στο μέλλον καθώς περιγράφει και το κάθε συναίσθημα που αισθάνεται το παιδί προς τους γονείς του. Για παράδειγμα, εχθρικές ή φιλικές επιθυμίες. Αρκετές είναι οι φορές που το παιδί διαπραγματεύεται την θέση που κατέχει ανάμεσα στο τρίγωνο μητέρα- πατέρας- παιδί.
Μέχρι και την ηλικία των τριών ετών παιδιά αισθάνονται μια ιδιαίτερη αγάπη και για τους δυο τους γονείς- περισσότερο για την μητέρα- ενώ η εξάρτηση είναι έντονη. Από τρία έως και πέντε ετών, τα παιδιά αρχίζουν και νιώθουν τα προσεξουαλικα συμπτώματα. Είναι η γνώση «φαλλική περίοδος» σύμφωνα με τον Φρόυντ, όπου το αγοράκι πρόκειται να διεκδικήσει με ερωτικό τρόπο την μητέρα του και το κοριτσάκι τον πατέρα του, νιώθοντας έντονη ζήλεια για τα αντίθετα φύλα. Για παράδειγμα, το αγοράκι εφόσον διεκδικεί ερωτικά την μητέρα του, θα δείξει ζήλια και ανταγωνισμό προς τον πατέρα του.
Ανάμεσα στο δεύτερο και στο τρίτο έτος, το παιδί αρχίζει σιγά σιγά και αντιλαμβάνονται τις διαφορές των δύο φύλων, αφού η ταυτότητα του καθενός έχει σταθεροποιηθεί. Έτσι, το κάθε φύλο πρέπει να αποδεχτεί τα στοιχεία που ήδη έχει και να καταλάβει πως αυτά δεν πρόκειται να αλλάξουν.
Μπορεί να λυθεί το οιδιπόδειο;
Ώστε να λυθεί το οιδιπόδειο πρέπει το παιδί να σταματήσει να βλέπει την μητέρα ως σεξουαλικό αντικείμενο ενώ μπορεί να αντικαταστήσει το κενό με δύο τρόπους: ή να καταφέρει να ταυτιστεί με τον ίδιο τον πατέρα ή να ταυτιστεί με την μητέρα. Η ψυχανάλυση όμως δεν θεωρεί ότι το σύμπλεγμα είναι παθολογικό, αντίθετα πιστεύει ότι αποτελεί ένα φυσιολογικό στάδιο απ’ το οποίο περνούν όλα τα παιδιά, οι επιθυμίες όμως που γεννά εξακολουθούν να είναι απωθημένα και να βρίσκονται στο ασυνείδητο, στην ενήλικη ζωή.
Η πιο επιτυχημένη λύση του οιδιπόδειου είναι η ανάπτυξη των ρόλων και της ίδιας της ταυτότητας ενώ μια ανεπιτυχής αντιμετώπιση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την νεύρωση και την ομοφυλοφιλία.