Δεν είναι λίγες οι φορές που τείνουμε να συγχέουμε ένα ντροπαλό και εσωστρεφές άτομο με κάποιον που αντιμετωπίζει κοινωνικό άγχος, ή αλλιώς κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Το να είναι κάποιος εσωστρεφής αποτελεί χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του και οφείλουμε να το διακρίνουμε από το κοινωνικό άγχος. Ειδικότερα, εσωτρεφές χαρακτηρίζουμε το άτομο εκείνο που απολαμβάνει την συντροφιά του εαυτού του, βρίσκει ικανοποίηση στο να περνά χρόνο μόνο του ενώ ταυτόχρονα αισθάνεται άνεση και ασφάλεια μέσα σε μικρό κύκλο ανθρώπων. Ακόμη, τείνει να επιλέγει περισσότερο μοναχικές δραστηριότητες, να δρά συγκροτημένα και παράλληλα να μην εκφράζει ιδιαίτερα τα συναισθήματά του. Αξίζει όμως να τονίσουμε στο σημείο αυτό πως τα εσωστρεφή άτομα δεν χάνουν τη λειτουργικότητά τους στην καθημερινή ζωή. Απολαμβάνουν φυσιολογικές συνθήκες ζωής, εργάζονται, αλληλεπιδρούν κανονικά, βρίσκονται σε θέση να μιλούν δημόσια ή ακόμα και να εξεταστούν προφορικά. Όλα τα παραπάνω έρχονται σε αντίθεση με αυτούς των οποίων η ζωή κατακλύζεται από ένα διαρκές και μόνιμο άγχος που εμφανίζεται ως επί το πλείστον σε κοινωνικές περιστάσεις.
Οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος βιώνουν έντονο φόβο να παρευρεθούν σε κοινωνικές καταστάσεις, στις οποίες πιθανότατα θα αξιολογηθούν ή θα κριθούν. Φοβούνται πως το άγχος και η ανασφάλεια που νιώθουν θα είναι τόσο ευδιάκριτα που εύκολα θα πυροδοτήσουν την αρνητική κριτική των γύρω τους. Επομένως, προκειμένου να ανακουφισθούν από τα δυσμενή αυτά συναισθήματα, αποφεύγουν οποιαδήποτε κοινωνική περίσταση (ναι, ακόμα και τον χώρο εργασίας τους.) Σκέψεις όπως ”Δεν θα καταφέρω να αλληλεπιδράσω με κόσμο για άλλη μια φορά”,” Είμαι άχρηστος”, ”Θα γίνω ρεζίλι” αυξάνουν την ένταση του άγχους και ελαττώνουν την αυτοεκτίμηση του ατόμου.Το κοινωνικό άχγος, πράγματι, αποτελεί μία από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές που δυσκολεύουν τη ζωή ενός ανθρώπου, μειώνουν την αυτοπεποίθησή του και ταυτόχρονα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τους.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, πάμε να δούμε κάποιες ενδείξεις στον τρόπο συμπεριφοράς μας που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη κοινωνικόυ άγχους και που αποκλείουν την απλή εσωστρέφεια και τη συστολή.
1. Ακυρώνεις εξόδους τελευταία στιγμή επειδή νιώθεις πολύ αγχωμένος/η για να πας: Εάν συνηθίζεις να προγραμματίζεις εξόδους με την παρέα σου και έπειτα να τις ακυρώνεις λόγω υπερβολικού άγχους να παρευθερείς ανάμεσα τους ή να αρνείσαι προσκλήσεις για κοινωνικές εκδηλώσεις, τότε πιθανότατα να αντιμετωπίζεις κοινωνικό άγχος. Μη ξεχνάς πως ο φόβος να συναναστραφούμε με πληθώρα ανθρώπων συνιστά και την πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη της ψυχικής αυτής διαταραχής.
2. Επαναλαμβάνεις ξανά και ξανά στο μυαλό σου συζητήσεις που έκανες φοβούμενος/η πως σε παρεξήγησαν: Τα άτομα με κοινωνική φοβία τείνουν να επεξεργάζονται και να αναλύουν τα λεγόμενά τους σε μια συζήτηση επειδή έχουν εξαρχής πειστεί πως, λόγω του άγχους τους, μίλησαν άσχημα στον συνομιλητή τους ή παρερμηνεύτηκαν τα όσα ανέφεραν. Κάποιος που φοβάται ότι θα κάνει σαρδάμ είτε ότι θα γελοιοποιηθεί, αποφεύγει να ξεκινήσει μια κουβέντα ή να μιλήσει σε μια παρέα. Η εσωτερική επανάληψη συζητήσεων αποτελεί μια σημαντική ένδειξη ύπαρξης κοινωνικού άγχους που ταλαιπωρεί τον ασθενή και δεν του επιτρέπει να απολαύσει την αλληλεπίδραση με τους γύρω του.
3. Δυσκολεύεσαι να εκφράσεις τις επιθυμίες και τις ανάγκες σου: Αυτό συμβαίνει επειδή φοβάσαι πως τα θέλω και οι επιθυμίες σου θα αξιολογηθούν αρνητικά και θα αποτελέσεις αντικείμενο χλευασμού. Προκειμένου τα άτομα αυτά να μην υποστούν την ταπείνωση και τη ντροπή, θάβουν βαθιά μέσα τους όσα αισθάνονται και κλείνονται ερμητικά στον εαυτό τους.
4. Έχεις την τάση να μην μπορείς να αρνηθείς: Για όσους πάσχουν από κοινωνική φοβία, η εκδήλωση άρνησης συνιστά μια κίνηση που γεννά ανεξέλεγκτο άγχος καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να κριθούν από τους γύρω και να κατηγορηθούν. Έτσι, η ασφαλέστερη λύση για να ελαττωθεί ο φόβος και η ανασφάλεια είναι να απαντούν θετικά σε οποιαδήποτε πρόταση, είτε είναι σύμφωνοι με αυτή είτε όχι.
5. Ανησυχείς πως ο κόσμος θα προσέξει τις επιδράσεις που ασκεί το κοινωνικό άγχος στο σώμα σου: Τα συμπτώματα άγχους παρατηρείται ότι επηρεάζουν τη φυσιολογική λειτουργία του σώματος. Για παράδειγμα, κάποιος που φοβάται ότι θα ιδρώσει μέσα στο πλήθος αρνείται να χαιρετήσει με χειραψία, ή κάποιος που παρουσιάζει τρέμουλο στα χέρια πιθανότατα θα αποφύγει να φάει ή να γράψει εν παρουσία άλλων.
6. Έχεις πάντα ένα plan B για ο,τιδήποτε μπορεί να πάει στραβά: Τα άτομα με κοινωνική αγχώδη διαταραχή είναι πεπεισμένα πώς πάντα θα παρουσιάζουν μειωμένη απόδοση στις κοινωνικές περιστάσεις που παρευρίσκονται, με αποτέλεσμα να ρεζιλευτούν και να χλευαστούν. Έτσι, έχουν στη διαθεσή τους πάντοτε ένα εναλλακτικό σχέδιο διαφυγής από ο,τιδήποτε τους προκαλεί δυσφορία και στρες.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποια βασικά σημάδια που υποδηλώνουν την ύπαρξη κοινωνικής φοβίας και ταυτόχρονα τη διαχωρίζουν από την απλή συστολή και εσωστρέφεια. Αρκεί να τονιστεί στο σημείο αυτό πως η ύπαρξη μίας μόνο από τις παραπάνω ενδείξεις δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκές στοιχείο για να διαγνωστεί κανείς με κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Θα πρέπει να εντοπίσουμε ένα σύνολο συμπτωμάτων /ενδείξεων για να γίνει μια σωστή και έγκυρη διάγνωση. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι διαχειρίσιμη και με την κατάλληλη παρέμβαση και συνεργασία του πάσχοντα, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά καθιστώντας τον άνθρωπο λειτουργικό στην καθημερινότητά του και αισιόδοξο για τη ζωή του.